شاخص عددی است که جهت و سرعت حرکت بازار را نشان می‌دهد. شاخص اعدادی هستند که نمایانگر وضعیت بازار طی دوره‌های قبل و جاری است. برای سرمایه‌گذاری در هر بازار بورسی، ابتدا باید وضعیت آن بررسی شود، برای بررسی وضعیت بازار شاخص‌های مختلفی وجود دارند. در بورس تهران، 8 شاخص مهم وجود دارد که از جایگاه تحلیلی بالایی نزد سرمایه‌گذاران برخوردار هستند که عبارت است از:
- شاخص کل قیمت
- شاخص قیمت و بازده نقدی
- شاخص بازده نقدی
- شاخص صنعت و شاخص مالی
- شاخص سهام شناور
- شاخص بازار اول و بازار دوم
- شاخص 50 شرکت برتر
- شاخص 30 شرکت بزرگ
شاخص بورس چیست؟
یکی از معیارهای سنجش رکود یا رونق بازار، شاخص‌های بورس هستند. به بیان دیگر، فعالان بازار سرمایه از این طریق می‌توانند وضعیت کلی بازار را بسنجند و حتی تغییرات احتمالی قیمت‌ها را در آینده دنبال کنند. ازاین‌رو تحلیل این شاخص‌ها و رصد نوسانات آن می‌تواند نقش مهمی در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران و سهام‌داران داشته باشد. به‌صورت کلی، شاخص ابزاری برای مقایسه تغییرات گروهی چند پدیده با یکدیگر است. شاخص بورس به زبان ساده، عددی است که میزان رشد یا افت قیمت در بازار بورس را به ما نشان می‌دهد. در بورس، شاخص‌های مختلفی وجود دارند که هر کدام فرمول‌های متفاوتی اما ماهیت همه آنها یکی است.
در این فرمول:
- ارزش جاری هر شرکت از ضرب تعداد سهام هر شرکت در قیمت سهام آن به دست می‌آید.
- ارزش جاری بازار هم از جمع ارزش جاری شرکتهای پذیرفته شده در بورس حاصل می‌شود.
یکی از معیارهای سنجش رکود یا رونق بازار، شاخص‌های بورس هستند. به بیان دیگر، شاخص ابزاری برای ارزیابی تغییرات داده‌های اقتصادی است. شاخص‌ها در بازارهای مالی معیار مهمی برای سنجش و بررسی و تحلیل در سرمایه‌گذاری هستند فعالان بازار سرمایه از این طریق می‌توانند وضعیت کلی بازار را بسنجند و حتی تغییرات احتمالی قیمت‌ها را در آینده دنبال کنند. ازاین‌رو تحلیل این شاخص‌ها و رصد نوسانات آن می‌تواند نقش مهمی در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران و سهام‌داران داشته باشد. به‌صورت کلی، شاخص ابزاری برای مقایسه تغییرات گروهی چند پدیده با یکدیگر است. تحلیل شاخص‌های بورس و نوسانات آنها، نقش مهمی در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران دارد؛ بنابراین تمامی فعالین بازار سرمایه که ممکن است بر اساس تحلیل بنیادی، تحلیل تکنیکال، تابلوخوانی یا ترکیبی از این روش‌ها فعالیت کنند، همواره شاخص‌های بازار را تحت‌نظر دارند.
شاخص کل TEDPIX (Tehran Exchange Price Index):
این شاخص، نشانگر تغییرات قیمت کل بازار است به‌صورت میانگین وزنی و با استفاده از فرمول زیر محاسبه می‌گردد:
شاخص کل قیمت= (ارزش جاری بازار سهام در زمان محاسبه / ارزش جاری بازار سهام در تاریخ مبدأ) × 100
این شاخص بیانگر روند عمومی تغییر قیمت سهام همه شرکت‌ها در این شاخص لحاظ نمی‌شود. شاخص قیمت بورس تهران، سهام تمام شرکتهای پذیرفته شده در بورس را در بر می‌گیرد و درصورتی‌که نماد شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معامله نشود (به دلایلی از جمله شفاف سای؛ برگزاری مجمع‌عمومی عادی و یا به طور فوق‌العاده و… نماد یک سهم بسته باشد)، قیمت پایانی آخرین روز معامله آن در شاخص لحاظ می‌گردد. به‌عبارت‌دیگر تغییرات شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس است.
هر چه شرکت‌ها بزرگ‌تر باشند و سرمایه بیشتری داشته باشند، تأثیر بیشتری بر روی شاخص کل خواهند داشت. به‌عنوان‌مثال تأثیرگذاری تغییرات قیمت شرکتهای بزرگی مانند صنایع پتروشيمی خلیج‌فارس یا فولاد مبارکه خیلی بیشتر از تأثیرگذاری شرکتهای کوچکی مانند سیمان خاش یا قند هک متان بر شاخص کل است.
به شاخص کل بورس، «شاخص قیمت و بازده نقدی» یا «شاخص کل TEDPIX» هم گفته می‌شود.
شاخص کل هم وزن
هنگام محاسبه شاخص كل، مقدار سرمايه و بزرگ‌بودن برخي شركت‌ها سبب تأثیر بيشتر آنها بر شاخص كل خواهد شد. به همين دليل برخي كارشناسان و تحليل‌گران معتقدند كه شاخص كل، معيار مناسبي براي سنجش وضعيت كلي بازار سهام نيست. براي رفع اين مشكل شاخص ديگري با نام «شاخص كل هم وزن» معرفي مي‌شود. در محاسبه شاخص كل هم وزن، تمام شركت‌هاي بورسي با وزني برابر در محاسبه شاخص كل حضور دارند. در نتيجه، نوسانات شركت‌هاي كوچك و بزرگ به‌اندازه مساوي در تغييرات شاخص كل هم وزن سهيم خواهند بود.
بنابراين شاخص هم وزن در سال 1393 در بازار بورس ايران به‌یک‌باره سر برآورد تا در اختيار سرمایه‌گذاران فعال بازار بورس و سرمايه قرار گيرد تا در اين فرایند سرمایه‌گذاران بر پايه آموزش تحليل تكنيكال و آموزش تحليل بنيادي بادقت نظر بيشتري نسبت به ورود و خروج نقدينگي و نيز وضعيت كلي بازار بورس و سرمايه بهترين تصميم را بگيرند.
در واقع می‌توان گفت تفاوت ميان شاخص كل بورس با شاخص هم وزن در اين مورد است كه وزن شرکت‌ها در شاخص هم وزن چندان تأثیرگذار نيست و سرمايه آنها يكسان در نظر گرفته می‌شود و تأثير افزايش و كاهش سود و قيمت سهام شرکت‌ها در شاخص در واقع به یک‌میزان تأثير خود را می‌نهد.
نكته ديگر اينكه در شاخص هم وزن تمام شرکتهای بزرگ و كوچك يكسان و با يك ديد در نظر گرفته می‌شوند. زماني كه شاخص هم وزن منفي است، بيانگر اين مسئله است كه بازدهي بيش از نصف شرکتهای بازار روبه‌کاهش رفته است و زماني كه شاخص هم وزن مثبت باشد، بيانگر رشد بازدهي بيش از نصف شرکتهای بازار است. اين در حالي است كه در شاخص كل بورس اين احتمال وجود دارد كه اكثر شرکت‌ها بازدهي منفي داشته باشند، اما مثبت‌بودن چند شركت بزرگ به‌تنهایی کافی‌ست كه شاخص كل بورس مثبت گردد و اين برخلاف شاخص هم وزن است كه بر اساس ميزان بازدهي اكثر شرکت‌ها و نه بر اساس سرمايه بيشتر مثبت و منفي بورس نشان داده می‌شود؛ لذا شاخص هم وزن قابل‌اعتمادتر است. شيوه محاسبه شاخص كل هم‌وزن مشابه شاخص قيمت كل است با اين تفاوت كه از تعداد سهام شركت در محاسبه شاخص استفاده می‌گردد. در واقع در اين شاخص فارغ از اينكه شرکت‌ها چه اندازهاي دارند اثر يكساني را خواهند داشت درحالی‌که در شاخص قيمت كل تعداد سهام يك شركت به‌عنوان وزن قیمت‌ها اثر بااهميتي در محاسبات دارند.
تفاوت شاخص هم‌وزن با شاخص کل
شاخص کل و شاخص هم‌وزن باوجوداینکه هر دو به نسبت سهام بورسی، مثبت و یا منفی می‌شوند، اما دارای تفاوت‌های اساسی نیز هستند.
در شاخص کل، مقیاس سهام و میزان حجم و سرمایه آنها مهم است. سهام بزرگ بازار به‌واقع شاخص ساز معرفی می‌شوند و در تعیین شاخص کل، نقش بسیار زیادی دارند.
اما شاخص کل هم‌وزن برخلاف شاخص کل، تفاوتی میان سهام بزرگ و کوچک یا متوسط، قائل نمی‌شود و همه سهام به یک نسبت مورد سنجش قرار می‌گیرند و در عدد شاخص تأثیرگذار هستند و وزن سهام در عدد شاخص هم‌وزن، معیار اصلی نیست. اما در طرف دیگر، شاخص کل نسبت به بزرگ یا کوچک بودن سهام و همچنین سهام شاخص ساز، تغییر می‌کند. به‌طوری‌که ممکن است نصف بیشتر سهام در بورس منفی باشند؛ اما چند سهم بزرگ بازار مثبت. باوجود این شاخص کل، عدد مثبتی را نشان بدهد و شاخص هم‌وزن، عدد منفی. به همین منظور، شاخص کل هم‌وزن به‌نوعی روند کلی بازار را واقعی‌تر نشان می‌دهد. به‌واقع شاخص هم‌وزن، رشد کلی بازار را به‌دوراز تفکیک میان سهام بزرگ، کوچک و متوسط در نظر می‌گیرد. از طرفی در شاخص کل، چند سهم بزرگ بازار می‌توانند یک‌تنه شاخص کل را بالا و پایین کنند. برای همین است که وقتی شاخص هم‌وزن در طی روز، مثبت است بیش از نیمی از سهام بازار مثبت است و در زمانی که این شاخص منفی باشد، بیشتر از نصف سهام بازار منفی هستند؛ اما در شاخص کل این‌چنین نیست و سهام شاخص ساز می‌توانند به یکباره کل شاخص را مثبت یا منفی کنند.
بررسی شاخص کل جدای از اینکه شناخت جامع‌تری از روند کلی بازار می‌دهد، بیشتر مناسب سهام‌دارانی است که از سهام بزرگ صنعتی و شاخص ساز استفاده می‌کنند تا درک بهتری از میزان بازدهی و روند این نوع از سهام داشته باشند.
شاخص قیمت هم‌وزن نیز بازدهی قیمت کل سهام بازار را بدون درنظرگرفتن بزرگی سهام، نشان می‌دهد که برای سهام‌داری مناسب است که در سبد پرتفوی خود از سهام کوچک و متوسط هم دارند.
فرمول محاسبه شاخص هم‌وزن:
شاخص قیمت هم وزن بیانگر میانگین قیمت سهام در بازار است. هر سهم، صرف‌نظر از ارزش بازاری و ابعاد شرکت، در محاسبه شاخص به یک اندازه تأثیرگذار است. این فاکتور باعث می‌شود شاخص کل هم وزن بتواند وضعیت متوسط و میانگین بازار را بهتر نشان دهد.
ارزش جاری برای هر شرکت برابر با حاصل‌ضرب تعداد سهام آن در قیمت هر سهم شرکت مورد نظر است. از مجموع ارزش جاری شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس، ارزش جاری بازار به دست می‌آید. این شاخص فقط تغییرات قیمت سهام در سطح بازار را نشان می‌دهد و فاقد معیاری دیگر نظیر سود نقدی است. این شاخص تمام شرکت‌ها را در نظر می‌گیرد و اگر سهامی متوقف باشد، قیمت آخرین معامله منظور می‌شود. اگر شما سهام تمامی شرکتهای بازار را متناسب با وزن سرمایه‌ای هر شرکت در پرتفوی خود داشته باشید، تغییر شاخص کل دقیقاً میزان سود و ضرر شما را نشان می‌دهد.
انواع شاخص‌های هم وزن
- شاخص کل هم وزن در بورس
- شاخص قیمت هم وزن در بورس
- شاخص کل هم وزن در فرابورس
- شاخص قیمت هم وزن فرابورس
انواع شـاخص هم‌وزن به شرح زیر است:
- شاخص کل هم‌وزن در بورس: در این شاخص علاوه بر قیمت سهام شرکت‌ها، میزان سود نقدی شرکت‌ها نیز در نظر گرفته می‌شود.
- شاخص قیمت هم‌وزن در بورس: تنها قیمت سهام شرکت‌ها لحاظ می‌شود.
- تعریف شاخص کل هم‌وزن در فرابورس: تغییرات قیمت سهام و سود شرکتهای موجود در فرابورس، به‌صورت میانگین و بدون درنظرگرفتن وزن شرکت‌ها نشان می‌دهد.
- شاخص قیمت هم‌وزن فرابورس: تنها میزان تغییرات قیمت سهام شرکتهای فعال در فرابورس را به‌صورت میانگین و بدون درنظرگرفتن وزن شرکت‌ها نشان می‌دهد.
شاخص کل (قیمت و بازده نقدی)
اين شاخص همان شاخصي است كه هميشه در اخبار و رسانه‌ها از آن به‌عنوان شاخص بورس تهران صحبت مي‌شود. شاخص كل در بين فعالان بازار و سرمايه‌گذاران يكي از پركاربردترين شاخص‌ها است. اين شاخص بيانگر سطح عمومي قيمت و سود سهام شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس است، به‌عبارت‌دیگر تغييرات شاخص كل بيانگر ميانگين بازدهي سرمايه‌گذاران در بورس است.
تغييرات اين شاخص نشانگر بازده كل بورس است و از تغييرات قيمت و بازده نقدي پرداختي، متأثر مي‌شود.
اين شاخص، كليه شرکتهای پذيرفته شده در بورس را در بردارد و شيوه وزن‌دهي و محاسبه آن همانند شاخص كل قيمت (TEPIX)است و تنها تفاوت ميان آن دو در شيوه تعديل آنها است. شاخص قيمت و بازده نقدي علاوه بر موارد تعديل شاخص قيمت در صورت پرداخت سود نقدي نيز تعديل می‌شود. (فرمول محاسبه اين شاخص مشابه شاخص قيمت است با اين تفاوت كه در مخرج كسر علاوه بر قيمت در سال ۱۳۶۹ سود نقدي پرداختي در آن سال نيز منظور می‌گردد).
شایان‌ذکر است شاخص بورس و فرابورس هر دو از نوع شاخص قيمت و بازده نقدي هستند.
شاخص فرابورس
شاخص كل (قيمت و بازده نقدي) فرابورس ايران تمامي شرکتهای پذيرفته شده در بازار اول و دوم اين شركت را در برمی‌گیرد و درصورتی‌که نماد شركت بسته شود يا براي مدتي معامله نشود، قيمت پاياني آخرين روز معامله آن در شاخص لحاظ می‌شود.
بنابراين تعداد سهام منتشره شركت‌ها معيار وزن‌دهی در شاخص مزبور است كه اين امر منجر به تأثیر بيشتر شرکتهای بزرگ در شاخص مي‌شود.
از طرف ديگر اين شاخص نمايانگر روند عمومي قيمت در ميان شرکتهای مورد بررسي است و از تغييرات قيمت و بازده نقدي پرداختي نیز متأثر مي‌شود.
فرمول شاخص کل فرابورس، شاخص قیمت و بازده نقدی
این شاخص سطح عمومی قیمت‌ها در بازار را نشان می‌دهد.
شاخص بازده نقدی TEDIX
شاخص بازده نقدی که با نماد TEDIX منتشر می‌شود، بیانگر سطح عمومی بازده نقدی پرداختی شرکت‌ها است و مقدار آن از تقسیم پایه شاخص کل قیمت (TEPIX)بر پایه شاخص بورس (قیمت و بازده نقدی) TEDPIX به دست می‌آید.
این شاخص تنها بازدهی ناشی از سود مصوب مجامع را که به سود نقدی معروف است محاسبه می‌نماید و از این دریچه بازدهی ناشی از کلیه سودهای پرداختی توسط شرکتهای بورسی را محاسبه می‌نماید.
شاخص آزاد شناور
شاخص آزاد شناور، شاخص قيمت را بر مبناي تعداد سهام شناور موجود در بازار نشان مي‌دهد.
هدف از انتشار شاخص آزاد شناور، تحليل رفتار بخشي از بازار است كه نقدشوندگي بيشتري دارد زيرا در بررسي اين شاخص، فقط ارزش سهامي كه در اختيار سرمايه‌گذاران قرار دارد و همواره در حال معامله است محاسبه مي‌شود و آن بخش از سهام كه در اختيار سهام‌داران عمده است و قابليت خریدوفروش ندارد محاسبه نمي‌شود.
سؤالات متداول
شاخص کل فرابورس چگونه محاسبه می‌شود؟
این شاخص باتوجه‌به ارزش بازاری کلیه اوراق بهادار موجود در بورس تهران محاسبه می‌شود.
ارزش بازاری هر شرکت، محصول تعداد سهام آن شرکت در بازار و قیمت هر سهم آن شرکت است. سپس این ارزش‌های بازاری شرکت‌ها بااهمیت وزنی آنها در شاخص میانگین‌گیری می‌شوند.
شاخص کل فرابورس چیست؟
شاخص کل فرابورس، میانگین وزنی قیمت و سود نقدی سهام شرکتهای موجود در بازار اول و دوم فرابورس را نشان می‌دهد.
شاخص کل TEDPIX چیست؟
در بورس تهران شاخص بازدهی یا همان شاخص قیمت و بازده نقدی با نام TEDPIX نیز شناخته می‌شود. این شاخص همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه‌ها از آن به‌عنوان شاخص بورس تهران یاد می‌شود.
شاخص کل هم‌وزن به چه معناست؟
در شاخص کل هم‌وزن، شرکتهای پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل سهیم هستند؛ بنابراین نوسانات مثبت و منفی شرکتهای کوچک، به‌اندازه نوسان مثبت و منفی شرکتهای بزرگ در این شاخص تأثیرگذار است.
اصلاح مشخصات و تجمیع کد بورسی
آشنایی با چرخه رشد اقتصادی
[…] چیست؟ و همچنین برای آشنایی با شاخص کل فرابورس مقاله آشنایی با انواع شاخص‌های بورس را مطالعه […]