بورس کالا، یک بازار منسجم و یکپارچه است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالای خود را در آن ارائه می‌کنند. در این بازار، کالای مربوطه پس از بررسی، استاندارد سازی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان آن، به خریداران عرضه می‌شود. بورس کالا یکی از ۴ بورس اصلی در بازار سرمایه ایران و اصلی ترین نهاد تصمیم گیر برای معاملات کالایی است. به عبارت ساده‌تر، بازار بورس کالا فضایی است که مجموعه‌ای از خریداران و فروشندگان که نیاز به عرضه و تقاضای کالاهای خاصی دارند، در این بازار فعالیت می‌کنند. در این بازار معمولاً کالاهای خام و فرآوری نشده مانند فلزات، سیمان، زعفران، برنج و… دادوستد می‌شوند. زمینههای فعالیت بورس کالا شامل ۵ گروه اصلی یعنی محصولات صنعتی و معدنی – محصولات فرآورده های نفتی – محصولات شیمیایی و پتروشیمی – محصولات کشاورزی – معاملات ابزارهای مشتقه و صندوقها است.
تاریخچه بورس کالای ایران
- ۱۳۸۲: راه‌اندازی بورس فلزات
- ۱۳۸۳: تأسیس بورس کالای کشاورزی
- ۱۳۸۵: ادغام بورس فلزات و کشاورزی
- ۱۳۸۶: آغاز رسمی فعالیت بورس کالای ایران تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار
هدف اصلی: ایجاد بازاری امن، شفاف و قانونمند برای معاملات کالا.
چه کسانی در بورس کالا معامله می‌کنند؟
گروه اول (Hedgers):
کسانی که می‌خواهند از ریسک نوسان کاذب قیمت‌ها در امان باشند. در واقع بورس‌های کالا به عنوان عاملی موثر برای کاهش ریسک تولیدکنندگان کالا و مصرف کنندگان عمده در بازار شناخته می‌شود.
مصرف کنندگان و تولیدکنندگان می‌توانند با استفاده از ابزارهای معاملاتی بورس کالا، در برابر نوسانات قیمت بیمه شده و بهترین تصمیمات را در نقاط مهم اتخاذ کنند. ضمن اینکه برای مصرف کنندگان، بورس کالا مکان مطمئنی به جهت خرید مواد اولیه، دریافت اطلاعات موثق در مورد روند قیمت‌ها و درنتیجه تضمین سود شرکت است. همینطور بازرگانان می‌توانند با استفاده از بورس کالا با اطمینان بیشتری از قیمت‌های پیشرو برای صادرات و واردات محصولات موردنظرشان تصمیم‌گیری نمایند.
گروه دوم (Speculators):
بر خلاف گروه اول، از نوسانات قیمت استفاده کرده و سود خود را حداکثر می‌کنند. در بورس‌های کالایی، این گروه با نام سوداگران شناخته می‌شوند.
گروه سوم (Arbitrageurs):
آربیتراژ کننده ها گروهی از سرمایه گذاران به حساب می‌آیند که از عدم کارایی در بازار استفاده می‌کنند و با انجام معاملات همزمانی که به نوعی یکدیگر را خنثی می‌کنند، بازده بدون ریسک کسب می‌کنند. یک آربیتراژ کننـده به طور مثال به دنبال اختلاف قیمت بین کالا یا اوراق بهاداری است که در بیش از یک بازار سهام خرید و فروش می‌شوند. آن‌ها با خرید سهام شرکتی که در یکی از بازارها مثلاً بورس توکیو کمتر از ارزش واقعی قیمت گذاری شده و فروش استقراضی سهام همان شرکت در بازاری دیگر نظیر بورس لندن به قیمت بالاتر، با قبول کمترین میزان ریسک (حتی بدون هیچ ریسکی) سودهای زیادی به دست می‌آورند.
انواع بازارهای بورس کالای ایران
۱. بازار فیزیکی
در این بازار، کالاهای واقعی معامله می‌شوند. کالاهای عرضه‌شده شامل محصولات صنعتی، معدنی، پتروشیمی و کشاورزی است.
انواع قراردادها
- نقدی: پرداخت و تحویل فوری کالا
- سلف: پرداخت نقدی، تحویل درآینده
- نسیه: پرداخت با تاخیر و تحویل کالا
۲. بازار فرعی
برای کالاهایی که نیاز به بررسی حضوری یا عرضه محدود دارند. این بازار به عرضه‌کنندگان بیشتر اجازه می‌دهد کالاهای خود را عرضه کنند.
۳. بازار مالی
برای جذب سرمایه و معاملات غیرمستقیم طراحی شده است:
- گواهی سپرده کالایی: خرید و فروش کالا بدون تحویل فوری
- صندوق سرمایه‌گذاری کالایی: سرمایه‌گذاری غیرمستقیم روی کالا
- سلف موازی استاندارد: دریافت وجه قبل از تحویل کالا و امکان فروش مجدد
۴. بازار مشتقه
هدف: مدیریت ریسک و استفاده از اهرم مالی
قراردادهای موجود:
- آتی: خرید و فروش کالا با تحویل درآینده
- اختیار معامله: حق خرید یا فروش کالا در زمان معین
مراحل ثبت‌نام و دریافت کد بورس کالا
- ثبت‌نام در سامانه سجام
- مراجعه به وب‌سایت Ebgo
- افتتاح حساب در بانک‌های عامل
- دریافت کد بورس کالا (حقیقی یا حقوقی)
- ثبت اطلاعات حساب وکالتی و تکمیل مدارک
مدارک مورد نیاز
بازار فیزیکی حقیقی:
- فرم درخواست
- کارت ملی و شناسنامه
- ثبت‌نام مالیاتی
بازار فیزیکی حقوقی:
- اساسنامه و روزنامه رسمی
- کارت ملی مدیران و اعضای هیئت مدیره
- پروانه بهره‌برداری و صورت‌های مالی
بازار مشتقه:
- فرم‌های تایید بانک و کارگزار
- کارت ملی و فرم معرفی حساب بانکی
- اقرارنامه ریسک
مزایای سرمایه‌گذاری در بورس کالا
- شفافیت قیمت: اعلام رسمی قیمت‌ها
- تضمین کیفیت کالا: تأیید توسط کارشناسان
- امنیت و ضمانت پرداخت: اتاق پایاپای
- ابزارهای مدیریت ریسک: قراردادهای آتی و اختیار معامله
- کاهش هزینه‌ها و حذف واسطه‌ها
- سرعت بالای معاملات: سیستم آنلاین و تابلو معاملات
- امکان سرمایه‌گذاری غیرمستقیم: صندوقها و گواهی سپرده
محدودیت‌ها و معایب بورس کالا
- حداقل حجم خرید برای برخی کالاها
- نیاز به مجوز و تایید مراجع قانونی
- نوسانات قیمت حتی با ابزارهای مالی
- الزام عرضه مستمر توسط فروشندگان
- تکمیل و به‌روزرسانی مدارک
مقایسه بورس کالا با بازار سنتی
| بورس کالا | بازار سنتی | معیار |
|---|---|---|
| بالا و رسمی | متغیر و غیررسمی | شفافیت قیمت |
| کارشناسی و استاندارد | تضمینی وجود ندارد | تضمین کیفیت |
| پایین و قانونی | بالا و احتمال کلاهبرداری | ریسک معاملات |
| قرارداد آتی و اختیار معامله | معمولاً امکان‌پذیر نیست | ابزار مدیریت ریسک |
| کاهش واسطه‌ها | بالاتر به دلیل واسطه‌ها | هزینه‌ها |
| سریع و آنلاین | زمان‌بر و حضوری | سرعت معاملات |
| سازمان بورس | محدود و ضعیف | نظارت قانونی |
معایب و مزایای بورس کالا چیست؟
معایب:
- وجود سقف سهمیه و کف خرید.
- برخی کالاها در بورس کالا به‌صورت سبد عرضه می‌شود و امکان انتخاب برای خریدار وجود ندارد.
- این بازار برای افرادی که به دنبال فرار مالیاتی هستند مناسب نیست.
- عرضه‌ها به‌صورت دائم انجام می‌شود و در صورت وقفه، عرضه‌کننده از بورس کالا اخراج می‌شود.
مزایا:
- معاملات در بورس کالا، متشکل و سازمان یافته، قانونمند، قابل نظارت، شفاف، عادلانه، رقابتی و کم هزینه است.
- امکان پوشش، توزیع و انتقال ریسک
- تضمین کیفیت و کمیت کالا و مبلغ معامله و مدت معامله
- کشف قیمت بصورت شفاف و فساد زدایی با حذف رانت
- وجود مرجع رسیدگی اختصاصی و بالاتر بودن سرعت و کمتر بودن هزینه های رسیدگی نسبت به دادگاه های عادی
- تامین مالی بنگاه‌ها
- معرفی عرضه‌کننده بدون نیاز به تبلیغ
- تحلیل وضعیت اقتصادی کشور
- معافیت های مالیاتی و…
بورس چیست
نظری ثبت نشده، شما اولین نظر را ثبت کنید