ممکن است تفاوت بین سهام و اوراق بدهی یا نحوه عملکرد صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) را به خوبی بدانید اما حق تقدم یکی از اصطلاحات رایج بورسی و سرمایه‌گذاری است که ممکن است چندان هم با آن آشنا نباشید.
به عبارت ساده می‌توان گفت حق تقدم فرصتی برای سهامداران است که بتوانند در افزایش سرمایه شرکت مشارکت داشته باشند.
حق تقدم سهام در بورس سناریویی نیست که اغلب با آن روبرو شوید. اما اگر با آن روبرو شدید، مهم است که نحوه عملکرد آن را به خوبی درک کنید.
چه در حال مشارکت در افزایش سرمایه شرکت به وسیله حق تقدم باشید یا نباشید، ما در ادامه این مقاله از کارگزاری حافظ راهنمایی‌های ارزشمندی را در مورد انتخاب اوراق بهادار متناسب با اهداف، جدول زمانی و مشخصات ریسک شما در حق تقدم جمع‌آوری کرده‌ایم. در ادامه این مطلب همراه ما باشید.
حق تقدم چیست؟
حق تقدم راهی است که شرکت‌ها با استفاده از آن می‌توانند سرمایه مورد نیاز خود را جمع‌آوری کنند. گذشته از رزرو سود، شرکت‌ها می‌توانند به دو طریق پول جمع‌آوری کنند، یا آن را قرض بگیرند یا سهام مالکیت خود را در شرکت بفروشند.
به عبارت دیگر، پیشنهادات حق تقدم مشابه گزینه‌های معاملات سهام است. یعنی شما به عنوان سهامدار یک شرکت می‌توانید با اختیار خود سهام اضافه شده یک شرکت را خریداری کنید یا بفروشید اما مجبور نیستید از حق تقدم خود استفاده کنید. اگر حتی بخواهید، می‌توانید حق تقدم خود را به سرمایه‌گذار دیگری بفروشید.
البته بهتر است به خاطر داشته باشید که در برخی موارد، شرکتی که پیشنهاد حق تقدم را ارائه می‌دهد، ممکن است این حق را غیرقابل انتقال کند.
نکته مهم دیگری که باید به آن دقت کنید، این است که سهام حق تقدم صرفا بعد از تصمیم ارائه سهام، به سهامدارانی تعلق می‌گیرد که نماد بورسی آن سهم را دارند و تنها بعد از فرصت مشخص شده برای تعیین مبلغ اسمی امکان فروش حق تقدم برایشان فراهم می‌شود.
نماد حق تقدم چیست؟ ح آخر نمادها یعنی چه؟
نماد حق تقدم سهام همان «ح» است که به آخر اسم نماد سهام اضافه می‌شود. مثلا اگر شرکت ایران خودرو که نمادش در بورس به نام «خودرو» است، بخواهد حق تقدم بدهد، نمادش در سامانه بورسی به صورت «خودروح» وجود خواهد داشت.
حق تقدم چگونه کار می‌کند؟
فرآیند انجام حق تقدم پیچیده به نظر می‌رسد اما در واقعیت، نسبتا ساده است. در فرایند حق تقدم، ابتدا شرکت‌ها به سهامداران اطلاع می‌دهند که حق تقدمی را برای آنها در نظر گرفته‌اند و به این ترتیب آنها می‌توانند تعداد معینی از سهام را با قیمت مشخص خریداری کنند. در این فرایند سهامداران همچنین مهلت استفاده از پیشنهاد مناسب برای خرید سهام اضافی با تخفیف مذکور را هم می‌توانند، تعیین کنند.
در این مرحله سهامداران باید تصمیم بگیرند که با این حق تقدم خود چه کنند. آنها می‌توانند از مزایای ارائه شده برای خرید سهام اضافی استفاده کنند، تقدم حق خود را برای خرید سهام به شخص دیگری بفروشند یا اصلا کاری انجام ندهند. تصمیم‌گیری در مورد چگونگی انجام این سناریو ممکن است به عوامل مختلفی بستگی داشته باشد از جمله:
- تعداد سهام اضافی که می‌توان خریداری کرد
- تخفیفی که شرکت در مورد آن سهام ارائه می‌دهد
- سلامت مالی شرکت
- سود برآوردی که با خرید سهام جدید در مقابل فروش حق تقدم خود به شخص دیگری به طور بالقوه به دست می‌آید
به خاطر داشته باشید که شرکت ارائه‌دهنده حق تقدم سهام از شما می‌خواهد که پیشنهاد آنها را بررسی کنید و سهام بیشتری بخرید اما اگر تصمیم بگیرید سهام بیشتری نخرید یا تقدم خود را بفروشید، سهم شما در شرکت کاهش می‌یابد. اساسا این اتفاق به این دلیل می‌افتد که با انتشار سهام جدید نسبت سهام متعلق به شما تغییر نمی‌کند و همان میزان گذشته باقی می‌ماند و به تعداد سرمایه‌گذاران آن شرکت افزوده می‌شود.
چرا شرکت‌ها پیشنهاد حق تقدم ارائه می‌دهند؟
به طور کلی، حق تقدم به این دلیل ارائه می‌شود که شرکت نیاز به افزایش سرمایه دارد. به عنوان مثال، اگر شرکتی مقدار قابل‌توجهی بدهی در ترازنامه خود داشته باشد، حق تقدم می‌تواند برای پرداخت برخی از این تعهدات، پول جمع‌آوری کند.
این تنها سناریویی نیست که ممکن است یک شرکت از آن استفاده کند. همچنین ممکن است شرکت از حق تقدم برای ایجاد سرمایه برای برنامه‌های توسعه کسب‌وکار دیگری هم استفاده کند. به عنوان مثال، این پول می‌تواند به منظور توسعه محصولات و خطوط خدمات جدید یا افتتاح مکان‌های تجاری جدید باشد. اگر شرکت نتواند از طریق وام‌های تجاری یا تامین مالی شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا یک سرمایه‌گذار فرشته تامین مالی کند، این کار می‌تواند یک راه حل برای تامین مالی باشد.
مزایای حق تقدم سهام
داشتن امکان خرید سهام اضافی یک شرکت مزایایی دارد. برای شروع شاید بهتر باشد این سهام اضافه را به طور موثر به فروش برسانید. هر چند با فرض افزایش ارزش سهام، همراه با سایر سهام‌هایی که قبلا در اختیار دارید، مساله میزان سهم‌تان در یک شرکت هم می‌تواند برای شما سودآور باشد.
اگر تصمیم دارید حق تقدم خود را برای خرید سهام به سرمایه‌گذار دیگری بفروشید، همین امر صادق است. این که آیا می‌توانید با فروش حق تقدم به سود قابل‌توجهی دست پیدا کنید هم بستگی به قیمت فعلی بازار سهام و قیمت تخفیف دارد. همچنین باید تعداد سهامی را که می‌توانید انتقال دهید را هم در نظر بگیرید.
نکته: به طور کلی، میزان سهامی که یک سرمایه‌گذار می‌تواند از طریق حق تقدم خریداری کند متناسب با تعداد سهامی است که در حال حاضر در سبد سرمایه‌گذاری خود دارد.
مسائل مربوط به حق تقدم می‌تواند با افزایش سرمایه برای شرکت هم مزایایی داشته باشد. اگر شرکتی از نظر مالی دچار مشکل است، این نوع حرکت می‌تواند به آنها کمک کند تا با حذف بدهی یا تزریق جریان نقدی جدید به تجارت خود، ترازنامه خود را بهبود بخشند.
از طرف دیگر حق تقدم می‌تواند علاقه بازار را به شرکت افزایش دهد، در نتیجه سرمایه‌گذاران جدید سهام آن شرکت را خریداری کرده و به طور بالقوه قیمت سهام را افزایش دهند.
معایب حق تقدم سهام
نکته منفی اصلی در خرید سهام این است که موقعیت سهامداری شما در این حالت کم رنگ‌تر می‌شود. یعنی درست است که سهام جدید خود را با تخفیف به دست می‌آوردید اما سهام حاصل از حق تقدم، مالکیت شما را در شرکت کاهش می‌دهد زیرا در حال حاضر سهام بیشتری برای گردش در آن شرکت وجود دارد.
یک موضوع حقوقی دیگر که می‌تواند با خرید حق تقدم برای سرمایه‌گذار ایجاد خطر کند این است که گاهی حق تقدم باعث ایجاد گمانه‌زنی‌هایی در مورد سلامت مالی شرکت می‌شود. اگر بازار، ارائه این حقوق را اقدامی ناامیدکننده برای افزایش سرمایه تلقی کند، ممکن است باعث تزلزل سهام موجود شرکت شود و به این ترتیب ارزش سهام شرکت ممکن است رفته‌رفته کم شود که این مساله در نهایت به ضرر سهامداران منجر می‌شود.
نحوه تصمیم‌گیری در مورد مسئله حق تقدم نکته بسیار مهمی است اگر چنین پیشنهادی به شما ارائه شده است، قبل از تصمیم‌گیری در مورد خرید، فروش یا انجام هر کاری، تمامی زاویه‌های آن را در نظر بگیرید. یعنی اولا شرایط کلی شرکت را بررسی کنید. ببینید آیا حجم زیادی بدهی دارند؟ روند درآمدشان در چند سال گذشته چگونه بوده است؟ نسبت سود هر سهم چگونه است؟ آیا شرکت در حال گذر از مرحله رشد است یا به نظر می‌رسد رشدش رو به کاهش است؟
بررسی این نوع سوالات می‌تواند به شما درک بهتری بدهد که چرا این شرکت به سرمایه‌گذاران این فرصت را می‌دهد تا سهام بیشتری با تخفیف خریداری کنند.
در مورد تخفیف هم در نظر بگیرید که با این تخفیف چقدر سود به دست می‌آورید. به اصول اولیه شرکت بازگردید و در نظر بگیرید که چقدر احتمال افزایش قیمت سهام در آینده وجود دارد. این عدد را با سود خود حاصل از فروش حقوق تقدم برای خرید سهام مقایسه کنید تا به تصمیم‌گیری شما کمک کند.
نکاتی پیرامون حق تقدم سهام
نحوه استفاده از حق تقدم و زمان استفاده از حق تقدم
برای دریافت حق تقدم پس از پر کردن فرم حق تقدم شرکت در افزایش سرمایه باید ۱۰۰ تومان به ازای هر حق تقدم پرداخت شود و رسید پرداخت حق تقدم را با فرم حق تقدم پرشده برای شرکت ارسال کرده تا آن حق تقدم به سهام معمولی تبدیل شود.
نکته مهم این است که اطلاعات لازم برای حق تقدم و مدت زمان استفاده از حق تقدم در قالب اطلاعیه در سایت کدال منتشر می‌شود.
نکته مهم دیگری که در زمان اعلام حق تقدم یک شرکت باید به آن دقت کنید این است که اگر فرصت و مهلت خرید حق تقدم را از دست بدهید دیگر راهی برای جبران آن وجود ندارد. اما نکته مهم و نهایی این است که مهلت استفاده از حق تقدم ۶۰ روز است.
نحوه تبدیل حق تقدم به سهم
همان‌طور که در بالا هم اشاره شد بعد از پرداخت حق تقدم با ارسال فرم حق تقدم به همراه رسید پرداخت آن به شرکت مدنظر، بعد از گذشت مدتی یعنی بیشتر از ۶ ماه حق تقدم به سهم تبدیل می‌شود.
بنابراین سهامدارانی که قصد خرید حق تقدم دارند باید این نکته را هم در نظر داشته باشند که با خرید حق تقدم باید به سرمایه‌گذاری بلند مدت روی آن سهام فکر کنند و از فروش سریع آن خودداری کنند.
خرید و فروش حق تقدم سهام
از زمانی که یک شرکت اطلاعیه حق تقدم را منتشر می‌کند، هر سهامدار بین ۲ تا ۳ ماه فرصت دارد تا مبلغ اسمی حق تقدم که اکنون ۱۰۰ تومان به ازای هر حق است را پرداخت کند.
در صورتی که حساب کاربری شما در کارگزاری به میزان کافی شارژ داشته باشد می‌توانید پرداخت حق تقدم را از طریق کارگزاری به صورت خودکار انجام دهید.
اما اگر سهامداری به هر دلیل نخواهد حق تقدم سهام یک شرکت را خریداری کند، می‌تواند نسبت به فروش حق تقدم خود اقدام کند.
حق تقدم استفاده نشده
اگر یک سهامدار به هر دلیل حق تقدم خودش را نخرد یا نفروشد، به اصطلاح به این حالت حق تقدم استفاده نشده می‌گویند.
در این حالت شرکت حق تقدم‌های استفاده نشده را به حراج می‌گذارد و بعد از فروش آنها با کسر کارمزدشان، مبلغی که از فروش این حق تقدم حاصل می‌شود را به حساب سهامدار واریز می‌کند.
دامنه نوسان حق تقدم
دامنه نوسان حق تقدم دو برابر دامنه نوسان سهام است. یعنی دامنه نوسان حق تقدم در بورس ۱۰ درصد است. این در حالی است که دامنه نوسان حق تقدم در فرابورس ۵ درصد است.
بنابراین به تازه‌واردان بورس توصیه می‌شود با دامنه نوسان بورس اقدام به خرید و فروش حق تقدم نکنند.
تفاوت حق تقدم و سهام جایزه
تفاوت حق تقدم و سهام جایزه این است که سهام جایزه همان سود سهامی است که به صورت سهام بین سهامداران توزیع می‌شود.
در واقع تفاوت اصلی بین حق تقدم و سهام جایزه این است که در حق تقدم، سهامدار باید برای دریافت آن مبلغی پرداخت کند اما سهام جایزه نیازی به پرداخت ندارد.
نتیجه‌گیری
ارائه حق تقدم عمدتا با در نظر گرفتن نیازهای شرکت انجام می‌شود و ممکن است فرصتی برای گسترش مجموعه ایجاد کند. با این حال، مهم است که جوانب مثبت و منفی را در نظر بگیرید تا در نهایت با در نظر گرفتن استراتژی سرمایه‌گذاری خود و متناسب با آن در خصوص خرید یا فروش حق تقدم اقدام کنید.
همواره در نظر داشته باشید معامله‌ای که به شما در رسیدن به اهداف سرمایه‌گذاری‌تان کمک نکند، مفید نیست.
سوالات متداول در خصوص حق تقدم در کارگزاری حافظ
۱- چگونه می‌توان حق تقدم را در پرتفوی لحظه‌ای به سهم تبدیل کرد؟
برای تبدیل حق تقدم به سهم، مشتریان ابتدا باید از طریق تماس با امور سهام یا مراجعه به اطلاعیه سایت کدال، ۱۰۰۰ ریال مبلغ اسمی را به شماره حساب اعلامی واریز کرده و پس از سپرده شدن سهام، از طریق پنل آنلاین پلاس می‌توانند با انتخاب گزینه تبدیل حق تقدم به سهام، سهام مورد نظر خود را در پرتفو مشاهده کنند و اگر مایل به شرکت در افزایش سرمایه نیستند، باتوجه به اعلام مهلت پذیره نویسی در قسمت پیام‌های ناظر طی ۲ ماه می‌توانند اقدام به فروش حق تقدم سهام مورد نظر فرمایند.
۲- چرا حق تقدم یا سهام جایزه به پرتفوی اضافه نشده است؟
به علت اختلالات سیستم احتمال دارد که به صورت خودکار نماد به پرتفوی اضافه نشود در این‌صورت با ثبت درخواست تغییر کارگزار ناظر انتقال حق تقدم (سهام جایزه) انجام می‌شود. در صورت عدم انجام این امر با امور سهام شرکت مورد نظر یا کارگزاری تماس بگیرید .
سامانه اطلاع رسانی ناشران یا کدال چیست؟
