ضریب جینی (Gini Coefficient) چیست؟
در بسیاری از کشورها، مشکلات اقتصادی و شکاف طبقاتی باعث نابرابری در توزیع درآمد شده است. شاخص جینی یکی از مهم‌ترین ابزارهای تحلیل اقتصادی است که به مدیران و سیاست‌گذاران کمک می‌کند تا وضعیت توزیع ثروت در جامعه را ارزیابی کنند.
تعریف ضریب جینی
ضریب جینی یک شاخص آماری است که میزان نابرابری در توزیع درآمد یا ثروت را در یک کشور اندازه‌گیری می‌کند. این شاخص توسط کورادو جینی، آماردان ایتالیایی، در سال 1912 معرفی شد.
نحوه تفسیر ضریب جینی
ضریب جینی عددی بین 0 و 1 است:
- عدد صفر (0): نشان‌دهنده برابری کامل در توزیع درآمد است (همه افراد جامعه درآمد یکسانی دارند).
- عدد یک (1): نشان‌دهنده نابرابری مطلق است (تمام درآمد در اختیار یک فرد یا گروه کوچک قرار دارد).
- هرچه مقدار این شاخص کمتر باشد، توزیع درآمد عادلانه‌تر است.
چگونه ضریب جینی محاسبه می‌شود؟
ضریب جینی از طریق منحنی لورنز (Lorenz Curve) محاسبه می‌شود. این منحنی نشان می‌دهد که چه میزان از جمعیت، چه درصدی از درآمد کل کشور را در اختیار دارد.
در نمودار منحنی لورنز:
- محور افقی (X): درصد تجمعی جمعیت
- محور عمودی (Y): درصد تجمعی درآمد
فرمول محاسبه ضریب جینی
در این فرمول:
- A: فاصله بین خط برابری کامل (45 درجه) و منحنی لورنز
- B: مساحت کل زیر خط برابری
هرچه مساحت A بزرگ‌تر باشد، نابرابری اقتصادی بیشتر است.
وضعیت ضریب جینی در ایران
پس از اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها در دهه 80، ضریب جینی در ایران کاهش یافت. اما در سال‌های 90 تا 92، با افزایش نرخ ارز و تورم، نابرابری اقتصادی بیشتر شد. پس از آن، تحریم‌های اقتصادی و پاندمی کرونا نیز تأثیر چشمگیری بر افزایش این شاخص داشتند.
طبق اعلام مرکز آمار ایران، ضریب جینی کشور در سال 1402 با 0.01 واحد افزایش نسبت به سال قبل، به 0.39 رسید.
تأثیر کرونا بر شاخص جینی در جهان
نابرابری اقتصادی ناشی از بحران کرونا فقط محدود به ایران نبود. بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته مانند آمریکا، ژاپن و کشورهای اروپایی نیز با افزایش ضریب جینی مواجه شدند. دلیل اصلی این موضوع، تعطیلی گسترده کسب‌وکارها و کاهش درآمد دهک‌های پایین جامعه بود.
جمع‌بندی
ضریب جینی یکی از شاخص‌های کلیدی در تحلیل نابرابری اقتصادی است. اما این شاخص محدودیت‌هایی نیز دارد:
- عدم مقایسه دقیق بین کشورها: ممکن است دو کشور با سطح اقتصادی متفاوت، ضریب جینی مشابهی داشته باشند. به‌عنوان مثال، ضریب جینی نروژ و غنا ممکن است نزدیک به هم باشد، اما سطح رفاه عمومی این دو کشور کاملاً متفاوت است.
- عدم سنجش ثروت و فقر: این شاخص تنها نابرابری درآمد را نشان می‌دهد، اما توزیع ثروت و سطح زندگی را مستقیماً اندازه‌گیری نمی‌کند.
با این حال، در کنار شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP)، ضریب جینی همچنان یکی از مهم‌ترین معیارهای سنجش وضعیت اقتصادی جوامع محسوب می‌شود.
نظری ثبت نشده، شما اولین نظر را ثبت کنید