رشد اقتصادی یکی از مهم‌ترین اهداف هر جامعه است که با افزایش تولید کالا، خدمات، سرمایه‌گذاری و… محقق می‌شود. تا پیش از قرن شانزدهم، اقتصاد در قالب «تدبیر منزل» و در آثار فیلسوفانی چون ارسطو مطرح بود. ارسطو در کتاب “اخلاق نیکوماخس” با بحث درباره اهمیت خانواده آغاز کرد و تقسیمات چهارگانه تدبیر منزل را شرح داد. از اوایل قرن هجدهم، علم اقتصاد به‌طور جدی مطرح شد و اقتصاددانان در قرون بعدی راهکارهای متعددی برای بهبود وضعیت اقتصادی ارائه کردند.
تعریف رشد اقتصادی (Economic Growth)
رشد اقتصادی به افزایش تولید کالا و خدمات اقتصادی در یک بازه زمانی مشخص گفته می‌شود. این رشد با دو شاخص مهم سنجیده می‌شود:
تولید ناخالص داخلی (GDP)
به ارزش کلیه تولیدات و خدمات نهایی تولیدشده در داخل کشور طی یک دوره زمانی مشخص «تولید ناخالص داخلی» گفته می‌شود. فرمول محاسبه GDP به شرح زیر است:
GDP=C+G+I+NX
- C (مصرف): هزینه‌های خانوار برای خرید کالا و خدمات
- G (هزینه‌های دولت): مخارج دولت برای خرید کالا و خدمات
- I (سرمایه‌گذاری): سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و دولتی
- NX (صادرات خالص): صادرات منهای واردات
تولید ناخالص ملی (GNP)
ارزش ریالی کل تولیدات و خدماتی که طی یک دوره مشخص توسط شهروندان یک کشور در سراسر دنیا ایجاد می‌شود، تولید ناخالص ملی نام دارد.
فرمول محاسبه GNP:
GNP=C+G+I+X+Z
- C: مصرف کل
- G: هزینه‌های دولت
- I: سرمایه‌گذاری
- X: خالص صادرات (صادرات – واردات)
- Z: خالص درآمد از خارج کشور
عوامل کمی رشد اقتصادی
- نیروی کار: رشد جمعیت و مشارکت نیروی انسانی در تولید به افزایش تولید ناخالص ملی کمک می‌کند.
- سرمایه و پس‌انداز: افزایش سرمایه‌گذاری و میزان پس‌انداز موجب تقویت رشد اقتصادی می‌شود.
- منابع طبیعی: اکتشاف و بهره‌برداری بهتر از منابع طبیعی به رشد اقتصادی کمک می‌کند.
- بهره‌وری: پیشرفت‌های علمی، فناوری و بهبود کارایی فرایندهای تولید باعث افزایش تولید و رشد اقتصادی می‌شود.
عوامل کیفی رشد اقتصادی
- تغییرات تکنولوژیکی: فناوری‌های نوین بهره‌وری تولید را بهبود می‌بخشند.
- صرفه‌جویی: در مقیاس داخلی و خارجی هزینه‌های تولید کاهش می‌یابد.
- سرمایه انسانی: آموزش نیروی کار، ارتقای سطح سلامت و رفاه اجتماعی، موجب افزایش کیفیت تولید و بهره‌وری می‌شود.
چرخه رشد اقتصادی
چرخه اقتصادی شامل چهار مرحله است:
- گسترش (Expansion): افزایش اشتغال، تولید صنعتی و رونق اقتصادی
- اوج (Peak): رسیدن به حداکثر رشد اقتصادی
- انقباض (Contraction): کند شدن رشد و نزدیک شدن به رکود
- کف یا قعر (Trough): پایین‌ترین سطح رشد و آغاز رکود
اهمیت رشد اقتصادی
رشد اقتصادی موجب افزایش رفاه اجتماعی، ایجاد اشتغال، بهبود کیفیت زندگی و افزایش درآمدهای مالیاتی دولت‌ها می‌شود.
تاثیر بازار بورس بر رشد اقتصادی
بازار بورس با جذب سرمایه‌های خرد و کلان به شرکت‌ها و صنایع کمک می‌کند. افزایش سرمایه‌گذاری در بورس منجر به تقویت بخش تولید، اشتغال‌زایی و رونق اقتصادی می‌شود.
موافقان و مخالفان رشد اقتصادی
- موافقان: رشد اقتصادی را عامل نجات فقرا، پیشرفت فناوری و افزایش رقابت جهانی می‌دانند.
- مخالفان: رشد اقتصادی را عامل تخریب محیط زیست، آلودگی هوا و تولید محصولات غیرضروری تلقی می‌کنند.
نقش دولت‌ها در رشد اقتصادی
برخی اقتصاددانان کلاسیک مانند کینز و فریدمن به عدم دخالت دولت در اقتصاد معتقد بودند، اما در شرایط بحران‌های اقتصادی، دخالت دولت را ضروری دانسته‌اند. نمونه بارز آن، بازسازی اقتصادی ژاپن پس از جنگ جهانی دوم است.
سیاست‌های حمایتی دولت‌ها در تجارت خارجی
دولت‌ها با اعمال سیاست‌هایی مانند حمایت از صادرات، وضع تعرفه‌های گمرکی و حمایت از تولید داخلی، سعی در کاهش کسری تراز پرداخت‌ها و تقویت تولید ملی دارند.
رکود اقتصادی (Economic Recession)
رکود اقتصادی به دلایلی همچون تحریم، کاهش تولید، خروج سرمایه، سقوط بورس و بی‌ثباتی سیاسی ایجاد می‌شود و معمولاً با افزایش بیکاری همراه است.
توسعه اقتصادی و تفاوت آن با رشد اقتصادی
- رشد اقتصادی: افزایش تولید ملی سرانه
- توسعه اقتصادی: تغییرات ساختاری، ارتقای فناوری و بهبود کیفیت زندگی.
توسعه فرآیندی است که جامعه را از یک مرحله اقتصادی به سطح بالاتری منتقل می‌کند.
سوالات متداول
1- چرخه اقتصادی شامل چه مراحلی است؟
- گسترش، اوج، انقباض و کف.
2- دو شاخص مهم رشد اقتصادی چیست؟
- تولید ناخالص داخلی (GDP) و تولید ناخالص ملی (GNP).
نظری ثبت نشده، شما اولین نظر را ثبت کنید