اختیار معامله چیست؟ آموزش جامع با یک مثال ساده

آشنایی با مفهوم اختیار معامله

در بازارهای جهانی مانند انس جهانی طلا، فارکس، شاخص داوجونز و بازار رمزارزها (کریپتو)، یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌ها، امکان معاملات دوطرفه و اهرمی است؛ یعنی سرمایه‌گذار می‌تواند هم از رشد و هم از ریزش قیمت‌ها سود کسب کند.
جالب است بدانید که در بورس ایران نیز ابزاری مشابه برای انجام معاملات دوطرفه وجود دارد که با نام اختیار معامله شناخته می‌شود.

در پاسخ به پرسش «اختیار معامله چیست؟» باید گفت:
اختیار معامله قراردادی است که به خریدار آن حق (نه الزام) خرید یا فروش یک دارایی را در آینده، با قیمتی از پیش تعیین‌شده می‌دهد.

در این مقاله از بلاگ کارگزاری حافظ، قصد داریم به زبان ساده و کاربردی، مفهوم اختیار معامله، انواع آن و نحوه سود و زیان در این نوع قرارداد را توضیح دهیم.

قراردادهای مشتقه چیست و چه انواعی دارند؟

در بازار سرمایه، ابزارهای مشتقه (Derivatives) از جذاب‌ترین ابزارهای مالی به شمار می‌روند.
این ابزارها به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

1. قرارداد آتی (Futures Contracts)

2. قرارداد اختیار معامله (Options Contracts)

دلیل نام‌گذاری آن‌ها به عنوان “مشتقه” این است که ارزش ذاتی ندارند؛ بلکه ارزششان از دارایی پایه (مثل سهام، طلا، ارز، شاخص یا اوراق بدهی) مشتق می‌شود.

مزایای قراردادهای مشتقه

• پوشش ریسک یا بیمه سهام

• کسب سود اهرمی با سرمایه کمتر

• امکان سود از ریزش قیمت‌ها در بازار

تعریف اختیار معامله (Options)

اختیار معامله یا معاملات آپشن قراردادی است که به خریدار آن اجازه می‌دهد یک دارایی (مثل سهم یا کالا) را در آینده با قیمتی مشخص بخرد یا بفروشد.
در این قرارداد:

• خریدار اختیار دارای «حق» است (اجباری ندارد).

• فروشنده اختیار موظف به اجرای قرارداد است.

انواع قرارداد اختیار معامله

به طور کلی دو نوع قرارداد اختیار وجود دارد:

1. اختیار خرید (Call Option)

   • حق خرید یک دارایی در آینده را می‌دهد.

2. اختیار فروش (Put Option)

   • حق فروش یک دارایی در آینده را می‌دهد.

هر کدام از این دو نوع قرارداد، دو موقعیت معاملاتی دارند (خرید و فروش اختیار)، در مجموع چهار حالت اصلی خواهیم داشت:

• خرید اختیار خرید (Long Call)

• فروش اختیار خرید (Short Call)

• خرید اختیار فروش (Long Put)

• فروش اختیار فروش (Short Put)

مثال ساده برای درک بهتر اختیار معامله

فرض کنید قیمت یک گوشی موبایل در حال حاضر ۱۰ میلیون تومان است و پیش‌بینی می‌کنید تا یک ماه آینده قیمت آن افزایش می‌یابد.
برای کسب سود از این پیش‌بینی، شما می‌توانید قرارداد اختیار خرید (Call) منعقد کنید.

🟢 ۱. خرید اختیار خرید (Long Call Option)

در این قرارداد، به عنوان مثال شما ۱ میلیون تومان را برای خرید حق (پریمیوم) پرداخت می‌کنید تا حق خرید گوشی به قیمت ۱۰ میلیون تومان در تاریخ ۱ آذر را داشته باشید.

حالا بسته به قیمت بازار در تاریخ سررسید، نتایج متفاوتی رخ می‌دهد:

نکته: در قرارداد خرید اختیار خرید، سود خریدار نامحدود و زیان او محدود به هزینه پریمیوم است.

اجزای قرارداد اختیار معامله

برای درک بهتر معاملات اختیار، باید با اصطلاحات کلیدی آن آشنا شوید:

🔴 ۲. فروش اختیار خرید (Short Call Option)

در این حالت، فروشنده حق خرید را می‌فروشد و در ازای آن پریمیوم دریافت می‌کند.
سود فروشنده محدود به همان پریمیوم است، اما زیان او می‌تواند در صورت افزایش قیمت دارایی پایه نامحدود شود.
بنابراین این نوع معاملات بیشتر برای معامله‌گران حرفه‌ای مناسب است.

🟢 ۳. خرید اختیار فروش (Long Put Option)

در این قرارداد، خریدار حق فروش یک دارایی را دارد.
مثلاً شما گوشی‌ای دارید که اکنون ۲۰ میلیون تومان ارزش دارد، اما نگران کاهش قیمت آن در آینده هستید.
با پرداخت ۱ میلیون تومان، اختیار فروش آن را به قیمت ۲۰ میلیون برای یک ماه آینده می‌خرید.

اگر قیمت گوشی در تاریخ سررسید مثلاً به ۱۴ میلیون تومان کاهش یابد، شما گوشی را طبق قرارداد به قیمت ۲۰ میلیون تومان می‌فروشید و سود قابل توجهی کسب می‌کنید.

🔴 ۴. فروش اختیار فروش (Short Put Option)

در این حالت، فروشنده تعهد می‌دهد دارایی را در آینده به قیمت توافق‌شده بخرد.
سود او محدود به پریمیوم و زیان او در صورت افت شدید قیمت دارایی، زیاد است.
این نوع قرارداد برای معامله‌گرانی با دیدگاه صعودی خفیف نسبت به بازار مناسب است.

جمع‌بندی

اختیار معامله یکی از پیشرفته‌ترین ابزارهای مالی در بورس است که امکان کسب سود از هر دو جهت بازار را فراهم می‌کند. این ابزار می‌تواند به عنوان بیمه سهام، اهرم سودآوری یا ابزار مدیریت ریسک برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای به کار رود. اکنون که با مفهوم اختیار معامله آشنا شدید، زمان آن رسیده که دانسته‌های خود را در عمل به کار بگیرید. با افتتاح حساب در کارگزاری حافظ، می‌توانید از طریق سامانه ثبت‌نام آنلاین

❓سوالات پرتکرار

• اختیار معامله چیست؟

قراردادی است که به خریدار آن حق (نه الزام) خرید یا فروش یک دارایی پایه در تاریخ مشخص با قیمت از پیش تعیین‌شده می‌دهد.

• آیا می‌توان از ریزش قیمت سهام در بورس ایران سود گرفت؟

بله، با استفاده از ابزارهای مشتقه مانند قرارداد آتی و اختیار معامله، می‌توانید در شرایط نزولی بازار نیز سود کسب کنید.

• سود و زیان در معاملات اختیار چگونه محاسبه می‌شود؟

سود خریدار اختیار می‌تواند قابل توجه و نامحدود باشد، در حالی که زیان او محدود به هزینه پریمیوم است.

• اختیار معامله برای چه افرادی مناسب‌تر است؟

برای افرادی که به دنبال معاملات اهرمی، پوشش ریسک یا سود از بازارهای دوطرفه هستند.